Ако не можете да се сетите на телефонски број без да го проверите именикот, ако чувствувате паника кога батеријата паѓа под 20 проценти или ако снимате концерт наместо навистина да го гледате – добредојдовте во клубот. Не, немате дијагноза во здравствен картон, но многу е можно да го имате она што веќе со години се нарекува дигитална деменција, пренесува N1, пишува CityMagazin.
Терминот звучи драматично, но приказната зад него е многу посуптилна – и многу поблиска до секојдневието отколку што сакаме да признаеме.
Што всушност е дигитална деменција?
Поимот „дигитална деменција“ во 2012 година го воведе германскиот психијатар и невронаучник Манфред Шпицер, опишувајќи појава при која прекумерната употреба на дигитални уреди води кон слабеење на меморијата, концентрацијата и вниманието. Идејата е едноставна: ако телефонот памети наместо нас, мозокот престанува да се труди.
Зошто да паметиме броеви, патеки, родендени или дури сопствени мисли, кога сè тоа постои во некоја „Notes“ апликација? Проблемот настанува кога мозокот останува без тренинг, а вниманието се сведува на кратки, прекинати импулси – нотификации, пораки, бескрајно скролање.
Важно е да се нагласи: дигиталната деменција не е медицинска дијагноза и не постои во официјалните класификации на болести. Но тоа не значи дека ефектите што ги опишува не се реални.
Зошто имаме потреба да снимаме сè?
Психолозите со години забележуваат еден интересен парадокс на современиот живот: повеќе документираме отколку што доживуваме. На концерти, изложби, протести, па дури и во приватни моменти, телефоните се кренати во воздух – како доказ дека сме „биле таму“.
Истражувањата покажуваат дека сè почесто го користиме телефонот како продолжение на меморијата, но и на идентитетот. Не снимаме само за себе, туку и за другите – за мрежите, публиката, алгоритмот. Проблемот е што во тој процес вниманието се оддалечува од моментот, а сеќавањето станува поплитко.
Со други зборови: имаме снимка, но немаме спомен.
Дали технологијата навистина нè „оглупува“?
Тука приказната станува поинтересна. Иако со години се зборува дека дигиталните уреди го „отупуваат“ мозокот, поновите големи истражувања нудат понијансирана слика.
Се покажува дека проблемот не е самата технологија, туку начинот на кој ја користиме. Пасивното скролање, постојаното префрлање на вниманието и мултитаскингот се поврзани со послаба концентрација и меморија. Но активната употреба на технологијата – учење, пишување, комуникација, решавање проблеми – може да има и позитивен ефект врз когнитивните функции.
Со други зборови, не е исто дали три часа ги гледате животите на другите на Инстаграм или три часа го користите интернетот за да научите нешто ново, да создавате, да разговарате или да размислувате.
Симптоми што сите ги препознаваме
Ако се прашувате дали сте „во ризик“, овие знаци станаа речиси универзални: тешкотии со фокусирање подолго од неколку минути, постојано проверување на телефонот дури и без нотификации, непријатност кога сте офлајн, заборавање информации што порано лесно сте ги паметеле, чувство дека мозокот е постојано уморен.
Звучи познато? Не сте сами. Ова не е индивидуален проблем, туку колективна состојба на современото општество.
Што можеме да направиме?
Решението не е фрлање на телефонот низ прозорец и преселба во планина. Но малите правила прават голема разлика: помалку пасивно скролање и повеќе свесно користење, паузи без екран во текот на денот, читање подолги текстови, вистински разговори без телефон на маса, и – можеби најтешкото – дозвола мозокот да се досадува.
Досадата, се покажува, е еден од најдобрите тренинзи за креативноста и меморијата.
Дигиталната деменција како огледало на времето
Можеби дигиталната деменција не е болест, но таа е симптом на времето во кое живееме. Време во кое постојано брзаме, сè бележиме, а малку нешта навистина проживуваме.
Технологијата не ни е непријател – но не е ни неутрална. Таа ги засилува навиките што веќе ги имаме. Ако не внимаваме како ја користиме, лесно може да се случи таа да ни го памети животот наместо нас.
А тоа е луксуз што, искрено, нашиот мозок не би требало да го прифати.
